In de Nederlandse Wikipedia staat een uitstekend artikel over de oorsprong van het begrip antipsychiatrie. Heel handig voor wie meer wil weten, maar in de praktijk wordt de term vooral gebruikt als scheldwoord.
“Een beweging die vijandig staat tegenover de psychiatrie”, zo begint het artikel.
De aanhangers van de antipsychiatrie vormen een bont gezelschap van buitenstaanders. Veel Amerikanen brengen ze graag in verband met een sektarische geloofsbeweging. Zij zijn de schoppers; de reguliere psychiatrie is de norm.
De vraag naar de legitimiteit van de psychiatrie wordt daarom zelden gesteld. Ik denk dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij, als ze de wortels van deze tak van de medische wetenschap op haar merites zou beoordelen, zou moeten concluderen dat er net als in de homeopathie sprake is van een lange geschiedenis, een uitgekiende promotiecampagne en een groep enthousiaste gebruikers, maar niet van een praktijk die de aanduiding “reguliere medische behandeling” verdient.
De vereniging richt haar pijlen helaas alleen op de alternatieven:
“Parapsychiatrie, parapsychotherapie, parapsychologie: zij houden zich bezig met het onbestaanbare en hun theoretische basis sluit niet aan op de hedendaagse stand van de wetenschap.” citaat van de website van de Vereniging tegen de Kwakzalverij
Terwijl de VVTK tot nu toe alleen de parapsychologie aanvalt op haar gebrekkige wetenschappelijk gehalte, staat de reproduceerbaarheid van een groot deel van het geaccepteerde psychologische onderzoek onder druk.
Kritiek op de psychiatrie was er altijd al, maar gebruikers werden zelden gehoord. Dat is aan het veranderen. Steeds meer mensen praten mee en het debat verplaatst zich naar de mainstream media. Voor de medisch-wetenschappelijk georiënteerde scepticus is er in de reguliere geestelijke gezondheidszorg genoeg om aan te klagen. John Horgan nodigde mensen via Scientific American uit om een overstap te maken van de bekende naar de ingewikkelde sceptische thema’s. Antipsychiatrie hoeft namelijk geen patstelling tussen voor- en tegenstanders te zijn.
Wie het psychiatrische moeras betreedt ontdekt dat het woord dementia praecox (de voorloper van het begrip schizofrenie) is bedacht toen dokters nog geen verschil konden zien tussen een psychose en tertiaire syfilis. Er zijn al honderdvijftig jaar criteria om te bepalen of iemand schizofreen is, maar de inhoud is steeds veranderd, net als de theorieën over de oorsprong van deze ziekte. En twee mensen met dezelfde psychiatrische diagnose hoeven volgens de nieuwste versie van de DSM-5 verder niets met elkaar gemeen te hebben.
“Dat is geen ziekte maar een mythe,” schreef Thomas Szasz in 1960. Als persoon is hij op alle manieren aangevallen, maar een weerlegging van die kritiek heb ik nooit gezien. Je zou natuurlijk kunnen denken dat het heftige verzet van de gevestigde orde juist een teken is dat de psychiatrie op weg is naar een paradigmawisseling. Niet iedereen leest het antipsychiatrische nieuws op Mad in America, maar het sprookje van de antidepressiva is inmiddels uit, terwijl onderzoek aantoont dat gebruikers van antipsychotica bepaald niet lang en vaak ook niet gelukkig leven.
Ondertussen mijdt de beroepsvereniging van psychiaters de discussie met belangrijke critici. Blijkbaar moet je pro-psychiatrie zijn om mee te mogen praten. Hoe lang nog?
kayakangst 
Ze creeeren in wezen hun eigen sociaal experiment: wel een beetje herhaling van het Stanford prison experiment geworden. We weten wat dat met in wezen normale zachtmoedige mensen gedaan heeft. Dat is dus wat ik bedoel met machtsverschil en wat dat kan doen met mensen. Je ziet het overal. Afstand nemen lijkt de beste zelfbescherming. En samen optrekken met je naasten.
LikeLike
Een paar jaar geleden heb ik Zimbardo’s boek over het Stanford prison experiment gelezen. Hoe het begon, hoe snel het uit de hand liep en wat de gevolgen waren voor de deelnemers. Afschuwelijk. En dat waren inderdaad gewone studenten, die lootjes hadden getrokken om te bepalen wie de gevangenen en wie de bewakers moesten zijn. Ik denk zelf ook dat je in een totale institutie (een instelling waar je in alle opzichten afhankelijk bent, zoals dat in een gevangenis of een psychiatrische inrichting geldt) altijd te maken krijgt met machtsmisbruik als gevolg van machtsonevenwicht. Dat zit in alle mensen en het systeem brengt het aan de oppervlakte.
LikeLike
Maar dat is ook het enge. Uiteindelijk zijn we allen in staat tot vreselijke dingen als de omstandigheden daartoe aanleiding geven. En soms moet het zelfs om te overleven. Daar heb je normaliter geen benul van. En kom maar eens terug uit de strijdmodus als je daar door omstandigheden in terecht was gekomen en je om de psychiatrie te overleven daar nog een schepje bovenop ging doen. Dat is niet gezond als de omstandigheden rondom je feitelijk weer genormaliseerd zijn. Strijd kan zelfs aan gaan trekken. Dat moet je dan sublimeren met sport ofzo, of de strijd inderdaad voortzetten via internet. Maar je moet herkennen waar je nog voor of tegen strijd. Er moet ook nog een leven heropgebouwd worden en geleefd worden en liefgehad. In de hoop dat nieuwe complexe situaties waarin je moest overleven je voorlopig bespaard blijven. En de agitatie langzaam wegebt en er weer langzaam meer vertrouwen komt. Helaas blijf je na de ervaringen erg gevoelig voor triggers die het hele patroon weer kunnen heractiveren. Als je die herkent kun je ze voor leren blijven of afleiden of omzetten in iets anders of juist strijden voor de goede zaak maar dan wel iets waar je zelf concreet invloed op hebt, anders wordt het zo tegen windmolens en de bierkaai vechten. En dat kan alleen met een hele grote groep gelijkgestemden, alleen verander je geen enkel systeem, de spreuk verander wat je kunt veranderen, accepteer wat je niet kunt veranderen en heb de wijsheid het verschil ertussen te zien is wel waar. Maar in frustratie lukt dat soms niet en gaan achterliggende onverwerkte demonen hernieuwd bestreden worden, oa de wantoestanden in de psychiatrie. Dat moet ook wel maar dan moet het met veel mensen samen wel iets opleveren en de energie die we er in steken mag niet afleiden van onze eigen onderliggende problemen en hoe hiermee het leven te heropbouwen. Veel mensen hebben gewoon pech gehad in de psychiatrie. Ik ben aan het uitzoeken hoe ik thuis hulp zou kunnen krijgen buiten de psychiatrie mocht ik ooit weer omkantelen als er iets gebeurt daar ik altijd wel een fragiliteit zal houden, me nu wel red maar geheid weer problemen krijg als ik weer met vormen van psychiatrie te maken krijg zoals toen. Het is de interactie tussen hen en mij dat het bij mij averechts werkt, ik heb ook mijn eigen weerstanden in mijn karakter. Dus moet ik gewoon zonodig iets anders verzinnen als ik het niet red.
LikeLike
Helemaal eens met je beschrijving van de strijdmodus en de triggers.
Ik hoop dat het je lukt om zelf iets te organiseren, zodat je als er problemen ontstaan (en dat gebeurt bij iedereen vroeg of laat!) geen hulp van de psychiatrie meer nodig hebt.
Een alternatief netwerk en alternatieve crisisopvang zouden fantastisch zijn, maar voorlopig zijn er voor zover ik weet alleen kleinschalige initiatieven in verschillende landen. Die zijn wel succesvol en ze zijn vaak opgezet door mensen met ervaring als cliënt in de psychiatrie. Ik denk dat het ook heel belangrijk is als mensen in je directe omgeving weten wat je wel en niet wilt.
Misschien zijn er op grond van het patiëntenrecht ook wel juridische mogelijkheden, bijvoorbeeld door op papier te zetten dat je bepaalde vormen van behandeling weigert. Bij medische behandelingen buiten het terrein van de psychiatrie moet zo’n eigen verklaring worden gerespecteerd, ook als je zelf niet aanspreekbaar zou zijn. Ik denk dat het met de toenemende emancipatie van cliënten ook binnen de psychiatrie vanzelfsprekender zal worden.
Het is altijd goed om voorzorgsmaatregelen te treffen, denk ik.
LikeLike
Ja precies. Daarom heb ik voor mezelf een crisisplannetje geschreven waarin globaal staat hoe het bij mij werkt, dat ik exact weet wat mijn patientenrechten zijn en anders prima in staat ben deze op te zoeken evenals alle kennis over psychiatrie die ik meen nodig te hebben. En dan ik heus wel hulp wil accepteren maar dan alleen binnen mijn eigen regie en recht zolang ik wilsbekwaam ben en geen gevaar voor mezelf en anderen en dat ben ik niet. En dat ik in principe dan thuis ondersteuning wil, niet meer dan nodig en elk medicatie of therapievoorstel eerst met mij open, zonder drang of dwang overlegd dient te worden. Dat ik nu zelf het beste weet waar ik baat bij heb en wat averechts werkt en dat ik dat laatste dus ook niet verplicht ben te doen zolang ik vrijwillig onder behandeling ben. En dat ik het recht heb te wisselen van behandelaar en dat ik zonodig een klacht indien als er dingen gebeuren die echt niet zomaar kunnen. Van dit verslag heb ik een copie, ook een voor een naaste, ik heb het zelf altijd bij om het ze zonodig onder hun neus te duwen. En nu nog niet maar zonodig zorg ik er dan voor dat er ook een exemplaar bij mijn huisarts komt. Triest dat dit zo moet eigenlijk. Maar ik laat me niet zomaar meer bepalen door de psychiatrie.
LikeLike
Ja, alles wat je hier beschrijft valt onder de standaard patiëntenrechten, lijkt mij. Vreemd dat die in de psychiatrie niet vanzelfsprekend zijn.
LikeLike