Cause of death: unknown

Een blogpost over een documentaire die ik nog niet heb gezien.

Anniken Hoel is een filmmaakster uit Noorwegen. Ze heeft elf jaar gewerkt aan een film over de dood van haar zus Renate en de gebeurtenissen daaromheen. Een vrouw van vierendertig met de diagnose schizofrenie gebruikt een cocktail van vier antipsychotica en gaat dood. Er komt geen verklaring en de rol van de medicijnen wordt niet onderzocht. “Doodsoorzaak: onbekend” De nabestaanden blijven met vragen zitten.

Het verhaal deed me denken aan het overlijden van Luise, de dochter van Doris Cato. Volop materiaal voor een speelfilm: een jonge vrouw met het syndroom van Asperger wordt ten onrechte beschouwd als iemand met epilepsie en belandt na jarenlange behandeling met de verkeerde medicijnen in een psychiatrische instelling. Haar moeder ziet het allemaal gebeuren maar niemand luistert naar haar. Ze is te veeleisend en heeft (volgens de professionals) een negatieve invloed op haar dochter.

Elke nieuwe psychiater schrijft weer een andere medicijncocktail voor, meestal zonder het werk van eerdere collega’s te raadplegen. Luise wordt angstig, hoort stemmen, komt vijfendertig kilo aan en ziet een medepatiënte op het linoleum van de leefgroep overlijden. “Ik ben de volgende,” zegt ze tegen haar moeder. En dat is ze, want ondanks een eerdere levensgevaarlijke reactie op antipsychotica spuit men haar medicijnen in voor een hele maand. Het resultaat heet neuroleptic malignant syndrome of, in lekentermen: Doodsoorzaak onbekend.

Anniken Hoel wil het verhaal van haar zus vertellen, maar haar film wordt gaandeweg een aanklacht. Er komen steeds meer vragen bij:

• Waarom weten we niet hoeveel mensen jaarlijks aan de bijwerkingen van een cocktail van psychiatrische medicijnen overlijden?
• Heeft iedereen die dit soort medicijnen gebruikt een psychiatrische ziekte?
• Worden de criteria voor een psychische stoornis steeds verder verruimd?
• Is er sprake van corruptie rondom de verkoop van medicijnen?
• Waarom weten sommige behandelaars zo weinig over de bijwerkingen van deze middelen?

“Gelukkig heeft de film niet de hysterische toon van de anti-Big-Pharma crowd” schrijft recensent Jennie Kermode op Eye for Film. Zij is blij dat Anniken niet ontkent dat haar zus psychische problemen had en vindt dat medicijnen soms helpen. Zo zullen meer mensen reageren op wat ik hierboven beschreef. Feit blijft, dat de voorlichting over psychische problemen en de noodzaak van medicijngebruik nog altijd bijzonder eenzijdig is, waardoor vooral de mensen zonder ervaring met de psychiatrie pas laat gaan twijfelen aan de zin van sommige behandelingen. Of te laat, zoals bij Renate.

Ik ben blij dat meer vrouwen persoonlijke documentaires hebben gemaakt over dit onderwerp. Een film zegt soms meer dan een lange discussie, juist omdat de beelden de kijker uitnodigen om zich in te leven. Ik denk dat Elena Lindemans’ indrukwekkende “Moeders springen niet van flats” en de recente documentaire van Ingrid Kamerling over de zelfmoord van haar zusje zorgen dat er steeds opnieuw kritische vragen worden gesteld. En daar kan de psychische gezondheidszorg alleen maar beter van worden.

“Doodsoorzaak: onbekend” was vorige maand te zien op het documentairefestival van Kopenhagen.